Ontdek Sint Nicolaas

Collectie

Ontdek Sint Nicolaas

In de negentiende eeuw stond deze zolderkerk bekend als Sint Nicolaas Binnen de Veste. De katholieke gelovigen zagen deze kerk destijds als de opvolgster van de Oude Kerk die vóór de protestantse overname aan de heilige Nicolaas gewijd was.

Iedere katholieke kerk heeft een patroon- of beschermheilige. Voor onze kerk is dat Sint Nicolaas. Zijn feestdag op 6 december is daarom het patroonsfeest van deze kerk. Patroonsfeesten worden groots gevierd in de katholieke kerk.

Beeld van Sint Nicolaas

Bijna levensgroot is dit beeld van Sint Nicolaas. Het stond oorspronkelijk in een andere Amsterdamse kerk: De Papegaai, in de Kalverstraat. De heilige bisschop heeft zijn rechterhand opgeheven in een zegenend gebaar. In zijn linkerhand draagt hij een boek waarop drie gouden ballen liggen. Ze verwijzen naar het verhaal van de drie meisjes en hun bruidsschat.

Sint Nicolaas was de bisschop van Myra, de stad in Turkije waar hij op 6 december 343 overleed. Hem worden allerlei goede daden, wonderen en spectaculaire reddingen van mensen in nood toegedicht. De verering van de heilige Nicolaas verbreidde zich vanuit het oosten naar het westen, vooral nadat in de 11de eeuw zijn stoffelijk overschot overgebracht was naar de Italiaanse stad Bari.

1 Graftombe van Sint Nicolaas in Bari.

Aanvankelijk dankte Sint Nicolaas zijn populariteit aan zijn rol als patroonheilige van kooplieden, zeelui en gilden. In de 14de eeuw maakte Amsterdam hem zelfs tot beschermheilige van de stad en van de enige parochiekerk: de Nicolaaskerk, nu Oude Kerk geheten.

In de negentiende eeuw stond deze zolderkerk bekend als Sint Nicolaas Binnen de Veste. De katholieke gelovigen zagen deze kerk destijds als de opvolgster van de Oude Kerk. Aan het einde van de negentiende eeuw werd het mogelijk voor de gemeenschap van deze kerk een grote en zichtbare kerk te bouwen. Zij vernoemden hun nieuwe kerk eveneens naar de heilige Nicolaas. Op de avond van 30 maart 1887 werd het Heilig Sacrament dat in deze kerk werd bewaard door de pastoor in een open rijtuig naar de nieuwe St. Nicolaas overbracht, waar het leven van hun geliefde patroonheilige groot op de muren was afgebeeld. 

2 Muurschilderij met Sint Nicolaas, patroon van kerk en stad in de Sint Nicolaasbasiliek in Amsterdam.

De kerk op een hoogtijdag

1 Rijkversierd hoogaltaar van schuilkerk De Boom, ca. 1905.

Om het feest van de heilige Nicolaas te vieren, wordt het mooiste liturgisch vaatwerk van de kerk uit de kast gehaald. Het hoogaltaar wordt daarmee extra versierd. Op de kaarsenbanken staan twee bustes van bisschoppen. Deze bustes zijn eigenlijk reliekhouders. Hierin worden overblijfselen van een heilige bewaard en getoond. Uit deze achttiende-eeuwse exemplaren zijn de relieken verwijderd. We kunnen daarom niet meer vaststellen welke heiligen deze bustes moeten voorstellen. 

Bij de bustes zijn reliekhouders geplaatst die nog wel relieken bevatten. Deze houders hebben een vorm die ostensorium wordt genoemd. Het ostensorium heeft een glazen plaatje waardoor het reliek zichtbaar is voor de gelovigen in de kerk.

2 Detail van een reliekhouder met relieken van o.a. Sint Nicolaas (†343 n.Chr.), Sint Augustinus (†430 n.Chr.), Sint Barabara (†306 n.Chr.)  en Paus Sint Cornelius (†253 n.Chr.), onbekende vervaardiger, ca. 1900. Museum Ons’ Lieve Heer op Solder.

Voor het feest zijn extra rijkversierde kandelaren geplaatst. Op de voet van de kandelaren staat de heilige bisschop Willibrordus afgebeeld, de beschermheilige van de Lage Landen. Rechts op het altaar is een missaal geplaatst met kostbaar zilverbeslag. Uit dit boek leest de priester de gebeden van de heilige mis. Het missaal ligt op een even rijkversierde zilveren missaalstandaard.

3 Detail van altaarkandelaar met een beeltenis van Sint Willibrordus, toegeschreven aan Pieter Robol, eerste helft 18de eeuw. Museum Ons’ Lieve Heer op Solder.

Aan de galerijen hangen fraai geborduurde vaandels. Deze vaandels zijn gemaakt door katholieke verenigingen die aan de kerk verbonden waren. De verzameling vaandels die in onze kerk is opgehangen komt uit verschillende Amsterdamse katholieke kerken. Het ophangen van de vaandels luisterde niet alleen de kerk op, maar benadrukte ook het actieve gemeenschapsleven van de gelovigen.


Snel naar:

Collectie

Het monument

PARTNERS & SPONSOREN • Amsterdams Fonds voor de Kunst • Kickstart Cultuur Fonds • Fonds 21 • Katholieke Stichting ter Bevordering van Welzijnswerk • Vereniging Rembrandt • Unesco • Nieuw Leven Facility Groep • VTW Amsterdam • Prins Bernhard Cultuurfonds • VSB-fonds • Gemeente Amsterdam • C.S. Oolgaardtstichting •